Aan een ronde tafel met een aantal bedrijfsleiders moesten we ooit drie commerciële tips opschrijven en het blad doorgeven aan de persoon rechts van ons. Op het blad dat je van links kreeg, vulde je opnieuw drie tips aan. Zo ging het papier de hele tafel rond, tot iedereen een lijst had met tientallen bruikbare ideeën. Mijn eigen drie tips leken toen op het eerste gezicht nogal banaal, maar ze bleken verbazend effectief: goeiemorgen, goeiemiddag, goeienavond.
Ik moest eraan denken toen ik deze cd beluisterde — drie symfonieën van Joseph Haydn die precies die drie momenten van de dag verklanken: Le matin, Le midi en Le soir.

Het was 1761. De jonge Joseph Haydn had net zijn eerste vaste betrekking gekregen als Kapelmeester bij graaf Paul Anton Esterházy, een van de machtigste adellijke families van Oostenrijk. Voor het eerst had hij een eigen orkest tot zijn beschikking, met virtuoze muzikanten die hij persoonlijk kende en voor wie hij op maat kon schrijven. Die luxe inspireerde hem om zijn eerste symfonieën voor het hoforkest niet als grootschalige publiekswerken te schrijven, maar als muziek van, voor en mét de musici.

De drie werken – zijn symfonieën nr. 6, 7 en 8 – vormen samen een soort dagboek van een muzikale gemeenschap: de ochtend, de middag en de avond als symbolische momenten van het hofleven, maar ook van samenwerking, vriendschap en vakmanschap. Ze klinken opvallend levendig en speels, met veel ruimte voor individuele muzikanten. Haydn schreef ze niet alleen als orkestmuziek, maar ook als een soort muzikale dialoog tussen de spelers. In elk werk krijgen verschillende instrumenten een kans om te schitteren: viool, cello, fluit, hobo, fagot, hoorn en zelfs contrabas nemen beurtelings de hoofdrol op, alsof ze met elkaar in gesprek gaan.

Met deze werken legde Haydn de basis voor wat later zijn levenswerk zou worden: de symfonie als genre. Hij schreef er uiteindelijk 104, een verbazingwekkend aantal in vergelijking met tijdgenoten als Mozart (ongeveer 40) of Beethoven (slechts 9). Dat komt omdat Haydn jarenlang in vaste dienst was van de Esterházy’s en dus voortdurend nieuwe muziek moest afleveren — niet voor het publiek in concertzalen, maar voor het dagelijkse muzikale leven aan het hof.

De Handel and Haydn Society, opgericht in 1815 in Boston, is een van de oudste orkesten van Amerika en gespecialiseerd in uitvoeringen op historische instrumenten. Hun stijl is precies wat deze muziek nodig heeft: helder, energiek en met aandacht voor detail, maar nooit droog of academisch, waardoor Haydns humor en levendigheid alle ruimte krijgen.

Deze cd is meer dan een reeks vroege symfonieën — het is een portret van Haydn als mens: nieuwsgierig, collegiaal, soms ondeugend, altijd vol levenslust. En zoals bij elke goede werkdag geldt: goeiemorgen, goeiemiddag, goeienavond — drie momenten, drie stemmingen, drie manieren waarop Haydn zijn orkest en zijn luisteraar begroet. Na deze cd denk je onwillekeurig: als dit de ochtend van Haydns briljante carrière was, hoe stralend moet dan zijn middag geweest zijn.

Bart Debbaut, oktober 2025